De Veluwe bestaat overwegend uit droge bossen, droge en natte heide, vennen en stuifzanden. In de voorlaatste ijstijd, zo'n 150.000 jaar geleden, duwde het landijs enorme hoeveelheden door de rivieren aangevoerd zand en grond voor zich uit en opzij en vormden zo de stuwwallen. Hoewel de hoogteverschillen sindsdien door wind en water zijn afgevlakt, reiken de hoogste delen van de Veluwe tot ruim 100 m boven NAP. Tot 1900 was de Noord-Veluwe één uitgestrekt stuifzandgebied. Tegenwoordig is er in totaal nog 1400 hectare stuifzand op de Veluwe. Bij Kootwijk is één van de grootste actieve stuifzandgebieden van Europa. Plaatselijk komen in de heiden natte (onder andere Leemputten bij Staverden) of droge (onder andere Harskamp) heischrale graslanden, jeneverbesstruwelen, vennen, natte heide en hoogveenkernen (Mosterdveen) voor. In het beekdal van de Hierdense en Staverdense Beek worden schraallanden aangetroffen. Langs de randen van de Veluwe ontspringen de (sprengen)beken, waar beekvegetaties en zeer plaatselijk bronbossen voorkomen.
Hoofdpunten uit het advies
Het grootste aaneengesloten stikstofgevoelige natuurgebied van Nederland lijdt zwaar onder stikstof, verdroging en verzuring. Voor natuurherstel van de Veluwe is deels lokaal maatwerk nodig, dat de provincie Gelderland ook levert met een indrukwekkende hoeveelheid goede plannen. Maar mede door die lokale aanpak worden gebiedsbrede problemen van de Veluwe zoals verdroging en verzuring onvoldoende aangepakt. Een brede blik op de problemen op en rond de Veluwe is essentieel om ons grootste natuurgebied in het hart van Nederland in stand te houden.De Veluwe is in oppervlakte groter dan alle andere Natura 2000-gebieden van Nederland op land bij elkaar. 150.000 jaar geleden is de stuwwal ontstaan waarop de Veluwe ligt. Deze hogere ligging zorgt met de hoogteverschillen die daarbij horen voor een gevarieerd landschap. De Veluwe is door de eeuwen heen altijd door mensen benut, wat veel natuur heeft gevormd. De Veluwe kent uitgestrekte bossen, heidevelden, beken, sprengen en zandverstuivingen, en is door zijn omvang een belangrijk leefgebied voor onder andere everzwijnen en edelherten. Onder de Veluwe ligt een enorme natuurlijke waterbel.
De natuurdoelanalyse Veluwe beschrijft knelpunten zoals de veel te hoge stikstofdepositie, de verzuring van de bodem, problemen met gebiedsvreemde stoffen zoals bestrijdingsmiddelen, verdroging, graasdruk van wild, verstoring en versnippering. De provincie en de beheerders hebben al veel effectieve en noodzakelijke herstelmaatregelen binnen de Veluwe genomen of gepland. De provincie concludeert terecht dat de doelen voor veel stikstofgevoelige vegetaties en soorten desondanks niet gehaald worden. Vaak wordt verslechtering niet uitgesloten. Enkele conclusies beoordeelt de Ecologische Autoriteit negatiever. Bijvoorbeeld voor beuken-eikenbossen met hulst, die sterk verzuurd zijn en waarvoor nog geen effectieve maatregelen beschikbaar zijn. De Ecologische Autoriteit onderschrijft de conclusie in de natuurdoelanalyse dat vermindering van de stikstofbelasting voor de Veluwe een harde voorwaarde is voor natuurherstel.
De Ecologische Autoriteit merkt op dat belangrijke problemen en maatregelen pas echt goed in beeld komen als naar de Veluwe als geheel wordt gekeken. Denk aan de hoeveelheid beschikbaar water, wildbeheer, de vraag of er plek is voor alle doelen, en mogelijkheden om natuur te verbinden binnen de Veluwe en met omliggende natuurgebieden.
Door naar de Veluwe als geheel te kijken kunnen betere maatregelen genomen worden. De Ecologische Autoriteit adviseert zo’n aanpak op het hoogste schaalniveau in alle toekomstige plannen mee te nemen en ook te kijken naar maatregelen in overgangsgebieden, die een buffer kunnen vormen voor de Veluwse natuur.
Overige gegevens
Betrokken overheden
| Provincie Gelderland (voortouwnemer) |
Overige betrokken partijen
| Natuurmonumenten |
Samenstelling werkgroep
| Harry Boukes |
| dr. André Jansen |
| prof. dr. ir. Hans Mommaas (voorzitter) |
| drs. Willemijn Smal (secretaris) |
| prof.dr. Martin Wassen |
| drs. Jan van der Winden |
| ing. Eddy Wymenga |
Regio: Gelderland
Natura 2000-gebied: Veluwe
Landschapstype: Cultuurlandschap
Natuurtype: N01 Grootschalige, dynamische natuur, N03 Beken en bronnen, N05 Moerassen, N06 Voedselarme venen en vochtige heiden, N07 Droge heiden, N11 Droge schraalgraslanden, N14 Vochtige bossen, N15 Droge bossen